Էրոզիան սովորական պայմաններում բնական գործընթաց է, որն ընթանում է շատ դանդաղ: Դրա հետ կապված լվացման և հողմնահարման միջոցով հողերի քայքայումը և կորուստը հավասարակշռվում է հողառաջացման գործընթացով, և չի խախտվում բնական ընդհանուր հաշվեկշիռը: Հողերի բնական էրոզիան Երկրի էվոլուցիայի մի մասն է: Այս բնական գործընթացին զուգահեռ տեղի է ունենում նաև արագացված էրոզիա, որն ուղղակիորեն կապված է բնակլիմայական և մարդկային գործունեության հետ: Արագացված էրոզիայի ժամանակ հողի քայքայման և տեղատարման գործընթացն ընթանում է մի քանի անգամ ավելի արագ, քան բնական էրոզիայի դեպքում, իսկ հողի կորուստը չի փոխհատուցվում բնական հողառաջացման գործընթացով, և այն մասնակիորեն կամ ամբողջությամբ կորցնում է իր բերրիությունը: Մարդածին ազդեցության հետևանքով հողային ռեսուրսների կորուստը տեղի է ունենում անհամեմատ արագ ժամանակահատվածում, քան բնական պայման-ներում հողառաջացումն է։ Էրոզիոն պրոցեսների ինտենսվացման վրա մեծ ազդեցություն են ունեցել գյուղատնտեսության վարման ինտենսիվ տեխնոլոգիաները, որոնց արդյունքում թունաքիմիկատների և պարարտանյութերի օգտագործման չափաբաժինները թույլատրելի քանակությունից մի քանի անգամ ավել են կիրառվում։ Թունաքիմիակատների սահմանային թույլատրելի կոնցենտրացիա-ներից ավել առկայությունը հողում պատճառ է հողի կենսաբանական արտադրողականության նվազման, էրոզիոն պրոցեսների առաջացման, հողագոյացման պրոցեսների դանդաղեցման, որը հանգեցնում է տեխնածին անապատների առաջացմանը։
Աշխատանքում ուսումնասիրվել, բացահայտվել և վերլուծվել է մարդ-բնություն փոխհարաբերությունը՝ շեշտը դնելով մարդ-կլիմա բարդ համակարգի վրա, վերլուծվել և գնահատվել է օդի ջերմաստիճանի և մթնոլորտային տեղումների փոփոխության դինամիկան, քննարկվել և վերհանվել է կլիմայի փոփոխության նկատմամբ ուսումնասիրվող տարածքի խոցելիությունը, ներկայացվել են դրանց փոփոխության բացասական հետևանքների մեղմման և հարմարվողականության մեխանիզմներ:
Պարզվել է, որ քննարկվող ամբողջ տարածքում միանշանակ դիտվել է օդի ջերմաստիճանի տարեկան արժեքների այս կամ այն չափի աճման միտում բազիսային ժամանակահատվածի (1961-1990թթ.) միջինի նկատմամբ: Ընդ որում՝ օդի ջերմաստիճանի տարեկան միջին արժեքների շեղումները բազիսային ժամանակահատվածի (1961-1990թթ.) միջինի նկատմամբ կազմել են 0,1-ից մինչև 0,5°C՝ գործարկման ամբողջ շրջանի համար, և 0,5-ից մինչև 1,0°C՝ 1991-2020թթ. ժամանակահատվածի համար։ Ուսումնասիրվող տարածքում վերջին երեք տասնամյակների ընթացքում դիտվում է օդի ջերմաստիճանի զգալի աճ գործիքային դիտարկումների ամբողջ շրջանի համեմատ։ Միաժամանակ, ըստ բարձրության, նվազում է օդի ջերմաստիճանի տարեկան միջին արժեքների շեղումները, այսինքն՝ Արարատյան դաշտում օդի ջերմաստիճանի աճն ավելի մեծ է, քան նախալեռնային գոտում։
Ի տարբերություն ջերմաստիճանի՝ տեղումների տարեկան քանակի փոփոխության դինամիկան աչքի չի ընկնում իր օրինաչափությամբ. առանձին շրջաններում նկատվում է աճման, իսկ մյուսներում՝ նվազման միտում (քննարկվող 8 օդերևութաբանական կայաններից 5-ի մոտ)։
Արդյունքում, պայմանավորված օդի ջերմաստիճանի աճման և տեղումների քանակի նվազման հետ, առանց այն էլ չոր ցամաքային կլիմայական պայմաններ ունեցող Արարատյան դաշտի և նախալեռ-նային գոտու ցամաքայնությունն էլ ավելի կխորանա, կպահանջվի ոռոգման խիստ կարիք, ինչպես նաև ոռոգման նորմերի արդիակա-նացում կլիմայի կանխատեսվող փոփոխության համատեքստում:
Ռելիեֆի զբոսաշրջային-ռեկրեացիոն գնահատումը կարևոր գործընթաց է տարածքի տնտեսական զարգացման համար, առավել ևս այն էական է դառնում ներկա պայմաններում, երբ զբոսաշրջությունը հանդիսանում է Հայաստանի տնտեսական զարգացման կարևոր ուղղություններից մեկը:
Սույն հոդվածի սահմաններում ներկայացվում է Արագածոտնի ռելիեֆի զբոսաշրջային-ռեկրեացիոն ներուժը, ինչը օգտակար կլինի զբոսաշրջային ընկերությունների, ինչպես նաև զբոսաշրջիկների համար:
Արագածոտնի մարզի ռելիեֆը աչքի է ընկնում մեծ բազմազանությամբ, որը պայմանավորված է բնական պայմանների և երկրաբանական կառուցվածքի յուրահատկությամբ: Պայմանավորված մի շարք ցուցանիշներով՝ մարզի ռելիեֆը բաժանվում է առանձին լեռնագրական միավորների, որոնք ունեն տարբեր հնարավորություններ ռեկրեացիայի կազմակերպման համար: Հոդվածում, կիրառելով ժամանակակից GIS (ԱՏՀ) տեխնոլոգիաները, իրականացվել է Արագածոտնի մարզի ռելիեֆի ձևաչափական վերլուծություն։ Քարտեզների կազմման համար ելակետային նյութ են ծառայել ASTER GDEM արբանյակային հանույթի միջոցով կազմված ռելիեֆի թվային մոդելները, որոնք ունեն բարձր ճշտություն և մանրամասնություն։ Արդյունքում կազմվել են մի քանի թեմատիկ քարտեզներ՝ մակերևույթի բարձրաչափության, թեքությունների և կողմնադրությունների, իրականացվել է այդ քարտեզների վերլուծությունը զբոսաշրջային ներուժի գնահատման տեսանկյունից։
Իրականացված վերլուծության արդյունքում պարզվել է, որ Արագածոտնի մարզի ռելիեֆը իր ձևաչափությամբ ստեղծում է բարենպաստ նախապայմաններ զբոսաշրջության զարգացման համար։
Настоящая статья посвящена проблеме фальсификации истории Великой Отечественной войны, ее причин и предпосылок в современном общественно-политическом дискурсе западных стран и способам решения данной проблемы. Автор статьи констатирует, что фальсификации истории, в силу своей идеологической направленности, оказывают разрушительное действие на сознание и идентичность населения, в первую очередь молодежи. Одним из примеров подобных фальсификаций автор считает тенденцию последних десятилетий, выраженную в умалении роли Красной Армии в победе над нацизмом и умолчании о подвиге ее бойцов. В статье уделяется внимание истории внешней политики 1930-х гг. и международным договорам, которые подписывали многие государства Европы до заключения советско-германского пакта о ненападении 1939 г. Акцентируется внимание на создании мифа о ключевой роли СССР в развязывании Второй мировой войны современными лидерами Польши и стран Балтии, что, по мнению автора, является прямой угрозой пересмотра итогов войны, в том числе в массовом сознании граждан Союзного государства Беларуси и России, стран СНГ. В этой связи автор предлагает сконцентрировать внимание научного и преподавательского сообщества на необходимости пропагандировать лучшие качества и достижения советского народа, героически сражавшегося в годы Великой Отечественной войны как на фронтах, так и на оккупированных территориях. Особую роль, по мнению автора, в выполнении этой задачи должен играть школьный и университетский курсы истории, качественно подготовленные учебники и учебные пособия, в которых следует верно расставить акценты - как фактологические, так и моральные.
Статья представляет результаты работы по изучению содержания учебной литературы Республики Беларусь, отражающей вопросы общей истории народов Беларуси и России и двусторонних российско-белорусских отношений, работа подготовлена по результатам проекта «Комплекс мер по изучению стран СНГ», реализуемого в РГГУ в рамках выполнения государственного задания «Научно-методическое и ресурсное обеспечение системы образования» на 2022 г., по поручению и при поддержке Министерства науки и образования Российской Федерации. При подготовке исследования были использованы учебники и учебные пособия для общеобразовательных школ и вузов, изданные на русском языке в Республике Беларусь. Авторы приходят к выводу, что основной массив учебной литературы Беларуси характеризуется взвешенным подходом в изложении общей истории народов Беларуси и России XIX-XX вв. При освещении советского периода истории Беларуси делается акцент на достижениях в сфере развития белорусской государственности, экономики, науки и культуры. Позитивная оценка дается также двустороннему сотрудничеству Республики Беларусь и Российской Федерации в рамках Союзного государства. В целом трактовка общей истории Беларуси и России и белорусско-российских отношений, построение учебного материала, отбор исторических фактов по данным темам в белорусской учебной литературе во многом совпадают с российскими учебниками и пособиями по истории.
В статье рассматриваются вопросы российско-белорусского сотрудничества в сфере образования. Отмечается некоторый дефицит внимания к этой проблематике в рамках интеграции двух стран, а также отмечается важность образовательной интеграции как важнейшего трека, оказывающего стратегическое влияние на весь комплекс интеграционных процессов. Уделяется приоритетное внимание основным векторам российско-белорусского образовательного сотрудничества. В частности, характеризуется его нормативно-правовая база, основные существующие и перспективные проекты сотрудничества, роль университетов в этом процессе. Отдельно рассматривается проблематика развития совместных образовательных центров, таких как Белорусско-Российский университет. В этом контексте центральное место уделено созданному в ходе визита делегации РГГУ в БРУ в ноябре 2022 г. Центру евразийских исследований им. А.А. Громыко. Авторы рассматривают его как перспективный кластер образовательной и научной интеграции, описывают планы по организации образовательной, научной и экспертной деятельности центров. Уделяется внимание программам повышения квалификации, совместным студенческим проектам, научным конференциям и экспертным мероприятиям. Особое место отведено проблематике совместного изучения евразийских интеграционных процессов и интеграции в рамках Союзного государства. В статье анализируются и предлагаются основные пути интенсификации партнерства России и Беларуси в сфере образования.
В статье рассматриваются сходства и различия политических процессов в Белоруссии и на Украине, обусловленные особенностями национального строительства в этих постсоветских государствах. Отмечается принципиальное сходство белорусского и украинского этнического национализма и их антироссийская направленность, а также наличие конфликта идентичностей в обеих республиках. Это связано с нахождением Белоруссии и Украины на российско-польском цивилизационном пограничье и многовековой борьбой за доминирование на этих землях. Свой вклад в развитие конфликта идентичностей внесло и влияние других западных игроков, имеющих интересы в регионе и заинтересованных в ослаблении России как конкурирующего геополитического центра. Все это определяет сходство тенденций, а также вызовов и угроз, перед которыми оказались Белоруссия и Украина в постсоветский период. Вместе с тем региональные, демографические, социально-экономические особенности обеих стран предопределили различия их политической эволюции, определили различия в траекториях развития обоих государств в постсоветский период. В частности, важную роль играет гораздо более высокая в сравнении с Украиной региональная и культурно-языковая однородность Белоруссии.
В статье рассматривается формирование исторической политики в Белоруссии в постсоветский период. После получения суверенитета белорусские националистически настроенные интеллектуалы начали переформатировать представления о прошлом. Для того чтобы повысить престиж суверенитета, создавался миф о великом белорусском прошлом. Россия выступала в этом мифе в качестве опасного соседа. Однако вскоре белорусская историческая политика перестала быть такой радикальной. После 2014 г. начался новый этап исторической политики. Это было нужно для усиления политики многовекторности. В 2018 г. появилась многотомная книга «История белорусской государственности». В 2019 г. была опубликована научная статья, в которой описывалась белорусская историческая политика. Массовые протесты в Белоруссии в 2022 г. опять скорректировали наполнение белорусской исторической политики. Белорусская правящая элита решила усилить контроль над прошлым. 2022 г. был объявлен Годом исторической памяти. Был создан Республиканский совет по исторической политике. Официальная версия белорусской исторической политики состоит из элементов советского и современного взглядов на прошлое и имеет потенциал к дальнейшему развитию и совершенствованию.
В статье исследуется современное состояние западной историографии «васильковой революции» в Белоруссии. Анализ попытки осуществления «цветной революции» в Республике Беларусь в 2006 г. в отечественном научном дискурсе на данный момент не предпринимался, в то время как на Западе уже существует ряд публикаций на эту тему. Источниками выступают работы западных ученых в виде научных статей и глав из коллективных монографий. Рассматриваются основные концепции и подходы североамериканских и европейских специалистов, указываются проблемные позиции в изучении этой «цветной революции» на постсоветском пространстве и пути их решения. Особое внимание уделяется таким вопросам, как социально-экономическое и политическое развитие Белоруссии накануне «васильковой революции», деятельность оппозиционных акторов в ходе попытки смещения А. Лукашенко, причины провала операции по смене режима. В ходе проведенного анализа авторы приходят к выводу, что в настоящий момент в научном дискурсе все еще присутствует немало «белых пятен» в отношении неудачного государственного переворота в Республике Беларусь, в связи с чем существует необходимость проведения комплексного и системного исследования данного события.
В статье осуществлен комплексный анализ европейского вектора внешней политики Республики Беларусь в 1990 - начале 2020-х гг. в контексте европейских интеграционных процессов. Обращено внимание на то, что европейский вектор играл значимую роль во внешней политике Республики Беларусь по ряду причин (географическое соседство, сходство цивилизационно-культурных трендов развития, значительный экономический потенциал европейских стран). Вплоть до начала 2020-х гг. европейские государства входили в число важнейших внешнеторговых и инвестиционных партнеров Белоруссии. Однако стремление белорусского руководства сохранить специфическую модель развития государства, отличную от модели развития, которую предлагали государства - члены ЕС, породило системный кризис в отношениях Белоруссии с этими государствами. Со второй половины 1990-х гг. официальный Минск подвергался санкционному давлению со стороны ЕС и других европейских государств (устойчивым исключением в этом отношении была только Сербия). В начале 2020-х гг. европейские политики отказались от поддержки диалога с Белоруссией. Однако результатом давления со стороны европейцев стало не изменение политики белорусского государства, а снижение значимости европейского вектора в его внешней политике при одновременном повышении значимости евразийского вектора.